Kỹ thuật này được phát triển và xây dựng bởi John Herchel – một nhà thiên văn học người Anh vào năm 1842 trong lúc ông đang tìm kiếm một phương pháp lưu trữ các ghi chép và tài liệu hiệu quả, không tốn thời gian. Cyanotype ra đời từ đó và được sử dụng rộng rãi nhờ khả năng sao chép các văn bản, thiết kế đơn giản, rõ nét, đồng thời cũng là phương pháp cho ra những tấm ảnh “có màu” duy nhất vào thời điểm đó, bởi khái niệm ảnh màu bấy giờ vẫn còn chưa xuất hiện mà chỉ có ảnh đen trắng. Hiện tại, Cyanotype vẫn đôi khi được sử dụng cho nhiếp ảnh với mục đích sáng tạo nghệ thuật, đem lại cảm giác mới lạ tới người xem. Tuy nhiên, vào thời điểm của những năm đầu thế kỉ 20, khi công nghệ nhiếp ảnh phát triển vượt bậc cùng sự xuất hiện của ảnh màu, cyanotype nghiễm nhiên trở nên lỗi thời và được đưa trở về đúng với mục đích sử dụng ban đầu – sao chép các bản thiết kế kiến trúc, hay còn gọi là “blueprint” (ảnh in màu xanh).
Ứng dụng ban đầu và những người tiên phong thực hành phương pháp Cyanotype
Cyanotype cho tới nay vẫn thường được sử dụng để tạo bản vẽ, bản thiết kế, song kỹ thuật này đôi khi cũng thu hút các nghệ sĩ hay các nhà khoa học tạo ra những sản phẩm độc đáo và đẹp mắt. Một trong những người tiên phong sử dụng kỹ thuật này cho mục đích nhiếp ảnh là Anna Atkins – một nhà sinh vật học và cũng là bạn của John Herchel. Atkins đã tạo ra những bản in Photogram bằng cách đặt trực tiếp đồ vật cần in lên trên bề mặt nhạy sáng, kết hợp với một số hóa chất để hiện ảnh lên giấy. Các bản in thực vật của cô như mẫu vật rong biển khô đều cho ra kết quả rất xuất sắc xét về góc độ nhiếp ảnh. Tuy nhiên, động lực chính của Atkins khi tạo ra những sản phẩm Cyanotype là làm ảnh minh họa cho cuốn sách của mình: Photograph of British Algae: Cyanotype impressions.
Bước vào thế kỉ 20, Cyanotype dần trở thành một kỹ thuật in ảnh bị lãng quên do sự xuất hiện của những phương pháp in ảnh khác tân tiến hơn. Cho tới những năm gần đây, Cyanotype mới bắt đầu có dấu hiệu được khôi phục trở lại bởi các nghệ sĩ nhờ vẻ đẹp nhẹ nhàng và tinh tế của mình. Một số có thể kể đến như chùm ảnh “Vietnam in Cyanotype, Batch 1” (Việt Nam qua ảnh đơn sắc xanh) của nhiếp ảnh gia tới từ Pháp – Julie Vola.
Quá trình thực hiện kỹ thuật Cyanotype
Xét về mặt hóa học, quy trình tạo ra một bức ảnh Cyanotype đơn giản hơn so với những kỹ thuật in ảnh khác. Đây cũng là một trong những kỹ thuật in ảnh lâu đời nhất không cần dùng tới muối bạc, mà thay vào đó là muối sắt được dùng làm chất nhạy sáng, khiến cho việc in ảnh đơn giản, nhanh chóng hơn, đồng thời tích kiệm được chi phí. Hỗn hợp hóa học dùng để hiện ảnh gồm ferric ammonium citrate (muối citrate của amoni và sắt) và potassium ferricyanide (muối xyanua của Kali và sắt). Hỗn hợp muối sắt này sau đó được quét lên mặt giấy hoặc các bề mặt khác như vải hay lụa rồi phơi khô nơi tối. Khi được chiếu sáng, tia UV từ ánh mặt trời sẽ phản ứng với hóa chất làm hiện ảnh lên giấy. Bản in sau đó được rửa sạch với nước để xả hết muối sắt dư và phơi khô.
Cyanotype và màu xanh Phổ
Tác phẩm The Great wave of Kangawa (Sóng lừng ngoài khơi Kangawa) của họa sĩ Katsushika Hokusa sử dụng màu xanh Phổ làm chủ đạo
Sau khi được phơi sáng, những bản in Cyanotype sẽ có một màu xanh dương đậm đặc thù, gọi là màu xanh Phổ (Prussian Blue). Sau bước rửa ảnh cuối cùng, các hạt thuốc màu xanh vẫn còn được đọng lại do sắc tố xanh Phổ không bị phân giải trong nước. Sắc xanh Phổ độc đáo này được tạo ra nhờ một phản ứng hóa học phát triển từ đầu thế kỉ 18. Kể từ đó, xanh Phổ trở thành một màu sắc được săn đón và theo đuổi bởi hầu hết các họa sĩ tại châu Âu và Nhật bản (đặc biệt là vùng Hokusai). Đây cũng là màu sắc được dùng phổ biến để phô bày sự giàu sang, quyền quý của các gia đình tại Nhật.
Cách tự tạo ảnh Cyanotype tại nhà
Để tự tạo một bức ảnh đơn sắc xanh tại nhà không hề khó và tốn kém chút nào, đồng thời đây cũng có thể là một trải nghiệm mới mẻ và thú vị mà bạn nên thử. Đối với những nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp dày dạn kinh nghiệm, các bạn có thể tự tìm những chất hóa học nêu trên tạo thành hỗn hợp thuốc hiện ảnh để phủ lên nhiều loại bề mặt khác nhau. Hoặc đơn giản hơn, bạn có thể đặt mua những bộ kit tiện dụng trên mạng, chúng đã bao gồm tất cả những vật dụng và nguyên liệu cần thiết để tự in ảnh Cyanotype tại nhà, đồng thời cũng tương đối an toàn và thân thiện với trẻ nhỏ, phù hợp với các gia đình.
