Ai đó đã nói rằng: “Nếu còn có kiếp sau, tôi muốn sống cuộc-đời-ngược. Sinh ra với thân thể một ông già, sống trong viện dưỡng lão và dần khỏe qua từng ngày cho tới khi rời khỏi đó với tiền lương hưu. Rồi bắt đầu làm việc trong suốt 40 năm và dành dụm đủ cho tuổi trẻ: tiệc tùng, ngao du quên sầu … rồi dần tới trường và trở thành một đứa trẻ và không phải chịu trách nhiệm gì cả. Cuối cùng tôi có thể tạm biệt cuộc đời này với một cơn cực khoái!”.
Ý tưởng độc đáo ấy thực chất đã được F. Scott Fitzgerald nghĩ tới từ cả thế kỷ trước, khi văn hào này viết câu chuyện The Curious Case of Benjamin Button (tựa Việt là Trường hợp kỳ lạ của Benjamin Button). Tới năm 2008, đạo diễn David Fincher đã đưa cuộc-đời-ngược ấy của Benjamin Button lên màn ảnh rộng và giữ nguyên tên gốc. Một hành trình dài gần ba tiếng đồng hồ trên phim, xuyên qua suốt hai thế kỷ và cho người ta thấy rằng, hạnh phúc đích thực đôi khi không phải giữ được vẻ ngoài trẻ trung mà là được già đi, bên người mình yêu thương.
Trò đùa của tạo hóa
Khi viết câu chuyện về Benjamin sinh ra trong hình hài già cỗi và từ giã cõi đời trong vóc dáng một đứa trẻ, Fitzgerald đã được truyền cảm hứng từ một câu nói của một đại văn hào khác là Mark Twain: “Thật đáng buồn khi mà những gì đẹp đẽ nhất của cuộc đời này lại đến ở điểm khởi đầu còn những thứ buồn bã nhất lại chờ ta ở lúc cuối đời“. Nhưng câu chuyện trong The Curious Case of Benjamin Button lại minh chứng ngược lại ý của Mark Twain, rằng những gì tạo hóa sắp đặt về quy luật “sinh-lão-bệnh-tử” chưa hẳn đã là một bi kịch.
Bộ phim được bắt đầu vào năm 2005, với bà cụ Daisy (Cate Blanchett thủ vai) đang gần đất xa trời trên giường bệnh và cô con gái Caroline (Julia Ormond). Trong lúc mạng sống chỉ còn được tính bằng giờ, bà nhờ con gái đọc lại một cuốn nhật ký với những trang giấy cũ kỹ đã hoen màu thời gian và chứa đầy những bưu thiếp từ khắp nơi trên thế giới. Cuốn nhật ký ấy ghi lại cuộc đời phi thường và bất thường của Benjamin Button (Brad Pitt), ngay từ khi ông mới lọt lòng …
Benjamin mất mẹ ngay từ khi vừa sinh và bị người cha giàu có bỏ rơi tại cửa một nhà dưỡng lão do sở hữu ngoại hình tựa một ông già 80 tuổi. May mắn cho Benjamin khi ông được người giúp việc da đen Queenie (Taraji P. Henson) cưu mang và coi ông như con ruột. Benjamin lớn lên trong nhà dưỡng lão bên cạnh những ông lão bà lão, nhưng thay vì ngày một già yếu như phần còn lại thì Benjamin lại càng ngày càng trẻ trung, hoạt bát. Duyên số đã giúp cậu bé trong hình hài một ông già ấy được gặp Daisy – một cô gái trạc tuổi cậu. Chính từ đây, cuộc đời Benjamin bước sang một ngã rẽ khác …
Gói gọn trong chữ “Đẹp”
The Curious Case of Benjamin Button là một bộ phim đẹp. Chữ “Đẹp” ấy có thể được dùng để mô tả về câu chuyện, về những diễn viên, từng khung hình hay cả thông điệp mà nó truyền tải. Đạo diễn của bộ phim tâm lý này là David Fincher, người vốn được biết tới với những bộ phim ly kỳ, giật gân. Cách ông tiếp cận câu chuyện này và đưa nó đến người xem thực sự là một bất ngờ. Thay vì nước phim màu tối như Se7en hay gam lạnh như Gone Girl sau này, tông màu thường thấy trong The Curious Case of Benjamin Button lại là màu vàng: vừa gợi cảm giác xưa cũ của ký ức lại vừa đem lại sự ấm áp. Khoảng cách thời gian được thể hiện khéo léo qua nhật ký của Button hay những hình ảnh trên TV báo hiệu sự thay đổi của thời đại. Fincher còn có những dấu ấn lôi cuốn rất riêng, đặc biệt như trường đoạn “Hiệu ứng cánh bướm” ở Paris khúc giữa phim.
Đây là bộ phim thứ ba mà Fincher làm việc cùng Brad Pitt (sau Se7en và Fight Club) và cũng là phim Pitt diễn hay nhất. Nhân vật Benjamin Button trong nhiều giai đoạn của cuộc đời được thể hiện bởi nhiều diễn viên khác nhau và được ghép vào các nét của Brad Pitt nhờ CGI. Có thể nói, bộ phận hóa trang đã làm quá xuất sắc công việc của mình khi hóa trang Blanchett trong hình ảnh một bà già hay Pitt trong vóc dáng một cậu trai đôi mươi. Tại Oscar 2009, The Curious Case of Benjamin Button đã chiến thắng tại ba trong số tổng cộng 13 hạng mục được đề cử và tất cả đều thuộc về hình ảnh, hóa trang.
Câu chuyện cổ tích về Benjamin Button như một mệnh đề phản lại ý tưởng của Mark Twain – tại sao khi con người đã đủ chín chắn trong suy nghĩ, đạt được những thành tựu trong cuộc sống thì lại dần gần đất xa trời? Benjamin được lớn lên trong viện dưỡng lão và dần quan sát những ông bà già quanh mình ra đi. Với cậu-nhóc Benjamin khi ấy, cái chết dường như là một thứ rất tự nhiên. Cũng chính ở điểm khởi đầu ấy, Benjamin được cảm nhận sự yêu thương từ “người mẹ” Queenie và hiểu được rằng, “đôi khi con người ta phải nhìn những người mình yêu quý ra đi để hiểu rằng họ quan trọng với ta đến nhường nào”.
Nhân sinh quan của Benjamin Button dần thay đổi khi cậu trẻ lại vừa có được công việc đầu tiên trong một con tàu của thuyền trưởng Mike (Jarred Harris). Kể từ đó, cậu dần biết mùi đời: từ ly rượu đầu tiên, người đàn bà đầu tiên cho tới tình yêu đôi lứa đầu đời qua mối tình với một người phụ nữ đã có chồng … Nhưng dù có đi đâu, cậu vẫn có thói quen lẩm bẩm “Chúc ngủ ngon, Daisy” và gửi cho cô vũ công ballet ấy bưu thiếp từ mọi nơi mình đặt chân qua.
Nếu ví cuộc đời như hai đầu con phố thì Benjamin đang rảo bước trải nghiệm nó từ phía cuối phố, trong khi Daisy bước nhanh từ đầu phố về phía trước với vẻ căng mọng của tuổi trẻ. Hai người gặp nhau ở giữa phố, cũng là điểm giao thoa của cuộc đời khi họ đều bước vào tuổi trung niên sau bao sóng gió và có ngoại hình tương xứng với nhau. Lúc này, Benjamin đã có cái nhìn khác về cái chết sau khi tham gia Thế chiến đệ nhị và nhìn những người đồng đội hy sinh. Anh yêu Daisy ở thời điểm đẹp nhất trong cuộc đời của cả hai người, và từng ngày chứng kiến bi kịch trớ trêu của tạo hóa dành cho anh. Nếu như những nếp nhăn ngày một xuất hiện nhiều trên gương mặt Daisy thì Benjamin lại càng ngày càng trẻ trung. Họ không thể khiến thời gian đứng yên ở thời khắc chạm mặt giữa con phố cuộc đời mà phải bước tiếp trong nuối tiếc …
Có rất nhiều thông điệp ẩn dụ được đưa ra trong The Curious Case of Benjamin Button, từ chiếc đồng hồ chạy ngược, hình ảnh chú chim ruồi xuất hiện vài lần trong phim (chim ruồi là loài chim duy nhất có thể bay ngược – ám chỉ quá trình trẻ hóa của Benjamin) hay cái tên Daisy gợi nhớ tới một tác phẩm khác của nhà văn Fitzgerald là The Great Gatsby. Nhưng thông điệp đẹp nhất lại được thốt lên bởi chính Benjamin Button: “Chúng ta được định nghĩa bởi những cơ hội – kể cả những cơ hội mà ta bỏ lỡ trong đời”.
Cuộc đời ai cũng chỉ có một lần, dù là ở hai thái cực khác nhau như Daisy với Benjamin. Do vậy, con người ta cần biết nắm bắt mọi cơ hội. Không bao giờ là quá muộn để bắt đầu hay làm lại cuộc đời, như hành trình của Benjamin ngao du thế giới khi đã ngoài 50 hay cách Daisy tìm lại niềm vui với nghề ballet qua việc dạy học. Thông điệp ấy được tinh tế gửi gắm qua câu chuyện tình trọn đời giữa Benjamin với Daisy, vượt qua khoảng cách trớ trêu của tạo hóa. Tình yêu là thứ duy nhất nguyên vẹn, giống như những câu thơ của nữ sĩ Xuân Quỳnh:
“Tuổi theo mùa đi mãi
Chỉ còn anh và em
Cùng tình yêu ở lại“.
