Phải chăng chúng ta không thể thay đổi con người quá khứ của chúng ta? Phải chăng khi đã nhúng chàm, chúng ta không thể gột rửa để sống một cuộc sống mới, mặc cho sự chín chắn của suy nghĩ, và sự ngôn ngoan của tuổi tác? Carlito’s Way đưa ta vào nỗi băn khoăn đó, khi xây dựng một câu chuyện về một tên gangster muốn thay đổi cuộc đời mình sau khi ra tù. Nhưng dường như không thể. Đạo diễn Brian De Palma và nam diễn viên Al Pacino lại một lần nữa, sau 10 năm kể từ bộ phim Scarface (1993), mang đến cho chúng ta một bộ phim tuyệt vời về thể loại băng đảng, Carlito’s Way.
Bối cảnh diễn ra tại thành phố New York, nơi những băng đảng tội phạm người Ý, người Mỹ La Tinh và dân da đen đang hoạt động mạnh và chiếm cứ những khu vực khác nhau. Khi đó, Carlito được ra tù sau năm năm bị bắt giam với tội danh buôn ma tuý và giết người. Carlito đã từng là một tay anh chị máu mặt. Một kẻ mà theo chính lời anh kể lại, đã tự tay xây dựng tiếng tăm cho những kẻ nhập cư đến từ Mỹ La Tinh khi mà dân Ý và dân da đen không coi họ ra gì. Mặc dù bị tù 30 năm, nhưng nhờ sự giúp đỡ của tay luật sự bạn thân Kleinfeld (Sean Pean), Carlito đã ra tù trước thời hạn. Bài phát biểu hào sảng của anh trước bồi thẩm đoàn đã cho ta thấy chân dung một gã đàn ông tự tin, khôn ngoan, và đầy tự chủ. Nhưng Carlito không muốn đi theo con đường cũ nữa. Những năm tháng trong tù đã giúp anh nhận thức được cuộc sống của mình, anh muốn được bình yên sống, muốn đến Panama để xây dựng lại cuộc đời mình.
Nhưng để đến được đấy và làm lại cuộc đời mình, Carlito cần tiền. Anh đã nghĩ rằng nếu mình kinh doanh đàng hoàng và tránh xa rắc rối thì anh sẽ yên ổn làm ăn. Carlito nhận quản lý một quán bar. Chắc hẳn đấy là nơi cuối cùng anh nên làm việc. Quán bar, nơi lui tới thường xuyên của một tay gangster trẻ Benny Blanco (John Leguizamo), nóng tính đang có tham vọng trở thành một Carlito khác. Hắn tôn trọng Carlito nhưng nguy hiểm. Có lẽ, Carlito thời trẻ đã từng như vậy. Chính vì thế ông khinh thường, và chán ghét hắn. Carlito biết mình đã hành xử sai lầm. Sự khôn ngoan, và bản năng của một gangster cho anh biết điều đó. Nhưng anh ta không còn muốn đi theo đường cũ nữa, và không thể thoát khỏi con đường cũ nếu vẫn cứ đi theo bản năng của mình.
Bộ phim được tường thuật lại qua lời kể của chính Carlito. Những lời nói thoát ra trong suy nghĩ của anh, cho ta thấy một người đang thực sự mong muốn cuộc sống bình thường, chỉ muốn kiếm đủ tiền để cùng người mình yêu đi đến hòn đảo thiên đường ở Panama tránh xa mọi thị phi, tránh xa khỏi cuộc đời cũ đầy nguy hiểm. Anh vật lộn với những sự lựa chọn, bối rối trước những hành động mà mình phải quyết định khi xung quanh mình đầy rẫy những tay gangster, và đối phó với chính danh tiếng mình đã có.
Quá khó. Carlito nợ bạn thân mình, tay luật sư Kleinfeid vì đã giúp mình ra tù. Trong khi Kleinfeid đang ngày càng nghiện ngập, tham lam và đồi bại. “Khi càng già chúng ta càng dễ bị khử hơn, vì ai chúng ta cũng tin tưởng”. Trong dòng chảy suy nghĩ của mình, Carlito đã nói vậy. Anh tin và trung thành với bạn mình, để rồi làm những việc mà anh không mong muốn. Cứ mỗi lần anh định rút chân ra, là một lần anh lại dấn sâu vào. Như thể anh đã mắc vào một cái mạng nhện, và không có cách nào chạy trốn khỏi nó. Có lẽ những năm tháng trong tù mang đến cho sự khôn ngoan, nhưng cũng khiến anh quá ngây thơ.
Carlito’s Way giống như phiên bản trưởng thành của Scarface. Trong trong Scarface, Tony Montana từ một người Cuba nhập cư nghèo khổ đã vươn lên thành ông trùm buôn ma tuý, và đã chết vì sự tham lam của chính mình. Carlito giống như sự trưởng thành của Tony Montana khi chưa quá muộn. Carlito thấu hiểu cuộc sống bấp bênh của một tay gangster, nó cho người ta quyền lực và tự do, đồng thời nó cũng đặt ta vào tình huống lúc nào cũng gặp nguy hiểm, và một vòng xoáy bất tận của giết chóc và tiền bạc. Có lẽ chính vì lẽ đó, mà sau 10 năm, Al Pacino đã vẫn làm tốt như vậy, khi đóng vai một tay anh chị muốn nghỉ hưu. Đôi mắt lúc nào cũng trầm tư và buồn. Giọng nói quyết đoán và ấm áp. Sự quyết liệt mang tính bản năng để sống sót. Và thái độ trung thành đến cùng với bạn bè như một nguyên tắc sống còn của gangster vẫn được ông thể hiện rất xuất sắc. Scarface là một biểu tượng, còn Carlito coi biểu tượng đấy là vô nghĩa, nó chỉ dành cho những thanh niên mới lớn, còn đang mơ mộng về quyền lực và sự do khi thành một gangster.
Bộ phim có những trường đoạn rất đắt. Như trường đoạn đầu phim, khi Carlito đấu súng với những kẻ đã giết cháu mình, hay trường đoạn truy đuổi gần cuối phim trong một nhà ga. Brian De Palma đã tìm ra được những góc máy, và cách dàn dựng khiến chúng trở nên rất hấp dẫn, tạo ra được cảm xúc đe doạ, nguy hiểm và hưng phấn. Và đặc biệt là cách xây dựng tính cách nhân vật Carlito, với sự diễn xuất tài tình của Al Pacino. Carlito có đầy đủ khí chất của một người đàn ông, một kẻ đã từng ngông cuồng trở thành một con người điềm tĩnh, đầy tình yêu, nhưng không bao giờ quên mất nghĩa vụ với bạn bè, và tin tưởng vào những người đi theo mình. Anh biết rằng điều đó sẽ giết mình, nhưng anh vẫn làm, vì anh không thể làm trái lương tâm mình, trái con người mình. “Đấy mới là con người anh, mới thể hiện anh là ai”. Carlito đã nói với người yêu mình như vậy, khi quyết định giúp đỡ người bạn thân.
Thập niên 80-90 của thế kỉ trước là một thời kì vàng của phim gangster, những bộ phim như Scarface, Casino, Goodfellas đã mang đến một thế giới đáng mơ ước cho mọi thanh niên. Những kẻ đang mong muốn được tự do, và cái cảm giác không gì tự do như gangster thật rõ ràng. Một thứ tự do đi ra ngoài khuôn khổ của giáo điều, của luật lệ xã hội cứng nhắc, một thứ tự do được thể hiện mình là ai? Và có thể làm những điều mình muốn.
